Rola Chlamydii w etiologii mastitis

Chlamydioza jako kompleks chorobowy jest jednostką wieloobjawową, wywoływaną przez bakterie Gram ujemne z rodzaju Chlamydia. U bydła najistotniejsze gatunki to:

• Ch. abortus,
  
• Ch. pecorum,
  
• Ch. psittaci.

Dla większości lekarzy zapewne pierwsze skojarzenie z chlamydiozą dotyczy problemów późnych ronień lub zaburzeń płodności, których głównym czynnikiem etiologicznym jest Ch. abortus.

Drobnoustroje te powodują jednak występowanie wielu innych patologii w różnych grupach wiekowych, przykładowo Ch. pecorum może odpowiadać za zapalenia jelit, mózgu i rdzenia, stawów, płuc, rogówki i spojówki oraz nerek. Co zatem z najpopularniejszą i najdroższą jednostką chorobową, jaką bezsprzecznie u bydła jest zapalenie wymienia?

Czy Chlamydie mogą powodować kliniczne mastitis?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. W przypadku jatrogennego podania form zakaźnych Chlamydii do wnętrza wymienia uzyskiwano ostre, kliniczne mastitis o ciężkim przebiegu i towarzyszących objawach ogólnych, takich jak gorączka i utrata apetytu (za Biesenkamp-Uhe i wsp.). Brak jednak informacji o potwierdzeniu udziału Chlamydii w zakażeniach naturalnych. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że bakterie te jako obligatoryjny pasożyt wewnątrzkomórkowy nie rosną na sztucznych podłożach, tylko w hodowlach komórkowych, a tego typu badań nie wykonuje się podczas diagnostyki mastitis.

Czy Chlamydie mogą powodować subkliniczne mastitis?

W dostępnej literaturze istnieją prace potwierdzające udział Chlamydii w etiologii podklinicznej formy zapalenia wymienia (Biesenkamp-Uhe i wsp., Jee i wsp.). Obecność bakterii potwierdzono badaniem PCR, a we wszystkich opisywanych przypadkach stwierdzonym drobnoustrojem była Ch. abortus. Nie zaobserwowano występowania postaci klinicznej zapalenia jedynie lekkie formy nieżytowe. W jednym z badanych stad obecność DNA Ch. abortus stwierdzono u 49% przebadanych zwierząt (Biesenkamp-Uhe i wsp.).

Jak diagnozować mastitis na tle Chlamydiozy?

Zadanie to jest niezwykle trudne, gdyż po pierwsze standardowe metody diagnostyczne zawodzą w przypadku tych bakterii, a wykonywanie badań PCR mleka pojedynczych sztuk posiada zbyt duże ograniczenia ekonomiczne. Istnieje możliwość wykonywania badań serologicznych, jednak pamiętajmy, że w tym wypadku uzyskane rezultaty mogą być trudne do interpretacji.

Czy powinniśmy leczyć krowy przy potwierdzeniu obecności Chlamydii w mleku?

Wydaje się wysoce prawdopodobne, że w związku z charakterem zakażenia i tropizmem Chlamydii do nabłonków nieurzęsionych, obecność bakterii w gruczole mlekowym wiąże się z występowaniem patogenu również w innych tkankach, dlatego terapia miejscowa nie powinna być brana pod uwagę. Z kolei parenteralne stosowanie antybiotyków skutecznych w terapii chlamydiozy, takich jak tetracykliny lub makrolidy wiąże się z długim okresem karencji, ryzykiem pojawienia się oporności oraz nie ogranicza siewstwa drobnoustrojów.

Jakie zatem kroki można podjąć w celu ograniczenia choroby?

Po pierwsze należy pamiętać, że jest to choroba ściśle związana z niskim standardem higieny i bioasekuracji. Odseparowywanie zakażonych zwierząt, usuwanie poronionych płodów oraz kwarantanna zwierząt nowo wprowadzanych są podstawowymi elementami walki z tą jednostką chorobową. Niestety na naszym rynku nie są dostępne szczepionki przeciwko chlamydiozie, zarejestrowane dla bydła. Stosując jednak kaskadę farmakologiczną można wykorzystać preparat dostępny dla owiec, dający ochronę przeciwko Ch. abortus. Biesenkamp-Uhe i wsp. uzyskali istotny spadek liczby komórek somatycznych w grupie zwierząt szczepionych w stosunku do grupy kontrolnej w stadzie, o wysokiej prewalencji Chlamydii w wymieniu.

Podsumowanie

Mastitis na chlamydiozy należy traktować jako element kompleksu chorobowego kojarzonego głównie z problemami związanymi z rozrodem. W związku z ograniczeniami diagnostyki trudno określić prewalencję zjawiska, ale można przypuszczać, że w stadach borykających się z problem Chlamydii może ono przyczyniać się w pewnym stopniu do zwiększonej liczby komórek somatycznych.

Fot. Wojciech Ptak

Bibliografia:

1. Biesenkamp-Uhe C., Li Y., Hehnen H. R., Sachse K., Kaltenboeck B.: Therapeutic Chlamydophila abortus and C. pecorum vaccination transiently reduces bovine mastitis associated with Chlamydophila infection. Infect Immun 2007;75:870-877.
2. Jee J., Degraves F.J., Kim T., Kaltenboeck B.: High prevalence of natural Chlamydophila species infection in calves. J Clin Microbiol. 2004;42:5664-5672.